Δεσμώτη, κι όμως κρατήθηκες ζωντανός
από την ίδια την πλάνη σου
Μόνες σκιές ήταν αυτά που δεν άντεξες να αντικρίσεις
αυτά που τάχα μου σταύρωσαν τους αντίχριστους πέρα από το μυαλό
Μόνο παρακάλεσες τον δεσμοφύλακα να πετάξει κουβάδες αλήθεια στον απέναντι τοίχο
μόνο σ' ενοχλούσε ένα παρελθόν που αγάλλιαζε στην ελαφρότητά του
χωρίς κανένα γιατροσόφι να απαλύνει το σάπισμα
παρακάλεσες ήλιο και σου δόθηκε ένας μισοχαλασμένος φακός
άναψες κάτω από τα λόγια σου μπαρούτι κι έσκασε ένα αρρωστιάρικο μπαμ
φύτεψες την αλήθεια γίγαντα και σου βγήκε νάνος
Μην περιμένεις οίκτο από αυτά που μαστιγώθηκαν με τον οίκτο
Μην περιμένεις θάνατο από έναν ύπνο που υπόσχεται ραντεβού σε άλλο σώμα
Ό,τι αρπάχτηκε από τα νύχια του ωραίου ξαναγυρίζει στον άνθρωπο πτώμα
Ό,τι σκαρφάλωσε στον ανθό κατεβαίνει δηλητήριο στις ρίζες
Δεσμώτη, διαβάζοντας το πετραδάκι σωστά αποστηθίζεις το σύμπαν
Η ομηρία έχει κάποτε πολύ ψαχνό
δαγκώνεις συννεφιά και καταπίνεις αίθριο ουρανό
χαϊδεύεις τη σκιά και τρίβεται στα πόδια σου η ιδέα
κοίτα ωμά
εκεί που πιάνει πυρκαγιά η πίστη
αλλά δροσίζει η απιστία
και προς Θεού ανέβαινε με προσοχή τα επίπεδα του στήθους :στέρνο-καμπύλη-στεφάνι-θηλή
Μόνο έτσι βυζαίνεται ο κόσμος χωρίς οδύνη
Τι κακό κι αυτό με τους πάσης φύσεως ποιητές που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δημοσιεύουν κάθε μέρα κι από ένα ποίημα τους,το οποίο τις περισσότερες φορές γράφουν αυθημερόν. Μου θυμίζει αυτό που έχει πει ο Ντίνος Χριστιανόπουλος για τον Γιάννη Ρίτσο, ότι του φαίνεται δηλαδή αδιανόητο το γεγονός ότι ο Ρίτσος έγραφε κάθε μέρα κι από ένα ποίημα. Και φυσικά έχει δίκιο.Μπορεί ο Ρίτσος να έγραψε μερικά αριστουργήμστα, αλλά υπάρχουν στο σώμο του έργου του και ποιήματα που θυμίζουν απλές σελίδες ημερολογίου. Δε νομίζω όμως ότι όλη αυτή η συνεχής παραγωγή λόγου συνιστά Ποίηση.Όλα έχουν ένα μέτρο. Ασφαλώς κάποιοι ποιητές αισθάνονται την ανάγκη να μιλήσουν ,να εκφραστούν μέσω της δημιουργίας, να εξωτερικεύσουν τις εσωτερικές τους καύσεις προς το ευρύτερο κοινό. Αξίζει ωστόσο να αναρωτηθούν αν όλος αυτός ο σωρός στίχων έχει κάτι αξιόλογο να προσφέρει.Εκτός αν λειτουργούν με τη λογική ::γράφουμε ,δημοσιεύουμε και ό,τι από αυτή τη φλυαρία έχει βάρος ας σωθεί. Δεν είναι όμως ,κατά τη γνώμη μου, τόσο φθηνή η υπόθεση της ποιήσεως. Δεν μπορούμε να βαφτίζουμε ,όπως έχει πει και ο Ρένος Αποστολίδης, ως ποίηση μία απλή σκέψη,έναν ρυθμό,μία κίνηση του νου ή της ψυχής. Το ποίημα είναι,οφείλει να είναι, προιόν μιας καθολικής σύλληψης των πραγμάτων,απόσταγμα βαθύτερης προσέγγισης του είναι. Βεβαίως, και η εμπειρία παίζει τον πρώτο ρόλο. Και δεν μπορούμε να καταδικάσουμε κάποιον ,επειδή γράφει για τον εαυτό του. Πρωτίστως γράφουμε για τον εαυτό μας. Είναι οικτρή ομολογία δειλίας η άποψη ότι γράφουμε για τους άλλους.Όσο κι αν η τέχνη θέλει να λέγεται πράξη επικοινωνίας.Γράφουμε για να αλαφρύνουμε το είναι μας,για να πέσει στο χαρτί,πάνω στις λέξεις η φουρτούνα που μας ταρακουνά.Επομένως, η ποίησή είναι πιο σοβαρή υπόθεση από όσο νομίζουμε. Εκθέτουμε υπεύθυνα και όχι ανεύθυνα τον εαυτό μας πρώτα από όλα στην κρίση του εαυτού μας.Και εξηγώ : ο ποιητής πρέπει να έχει πρώτος την ικανότητα ή και το θάρρος,πείτε το όπως νομίζετε,να φιλτράρει τον εαυτό του.Να στέκεται με ανοικτίρμονα διάθεση απέναντι στο δημιούργημά του και να αποφαίνεται αν αξίζει να σωθεί και να πάρει τον δρόμο της δημοσίευσης. Ελάχιστοι το πράττουν.Ακόμη και ο γράφων έχει υποχωρήσει από τις αισθητικές του αντιλήψεις και έχει χαριστεί σε πεζά και ποιήματα που θα έπρεπε να πεταχτούν χωρίς καμία λύπηση στον κάλάθο της ανυπαρξίας. Εν πάση περιπτώσει ,κάθε κριτική προς τους άλλους αφορά μερικές φορές πιο πολύ εμάς τους ίδιους. Για να επιστρέψουμε στην αρχική μας τοποθέτηση, η ημερολογιακή καταγραφή σκέψεων και διαθέσεων με το προσωπείο της ποίησης προσβάλλει την ουσία της ίδιας της ποιητικής πράξης. Και κάνει τον υποψιασμένο (για να χρησιμοποιήσουμε και κάποιες τετριμμένες εκφράσεις) αναγνώστη να αναρωτηθεί: προς τι όλη αυτή η λογοδιάρροια.Γιατί να με αφορά το ελάχιστο και όχι το μέγιστο.
Ας πούμε: ο σκύλος είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου. Δεν υπάρχει τίποτα πιο προβλέψιμο από το λιντσάρισμα μιας κοινής αλήθειας. Εξίσου προβλέψιμη είναι και η εξέλιξη του πολιτισμού. Σαν να επινικελώνουμε διαρκώς το ίδιο χασάπικο. Όπως καταλαβαίνετε, δεν μου καίγεται καρφί για τα διαστημόπλοια. Ό, τι δεν γδέρνεται κάτω από απ'τα νύχια σου έχει κάτι το απάνθρωπο. Α, η αληθινή εξερεύνηση ξεκινά από το πιο μαλακό σου σημείο Τρώει πολλή τρυφερότητα. Σιγά σιγά Βρίσκω μέσα μου τις λέξεις για να επιζήσω κουβεντιαστά Αυτό δεν είναι σχέδιο πτήσης είναι το δικό μου επείγον πολίτευμα. Ζούμε σε μία εποχή απόλυτης αναρχίας στην απάντηση και στυγνής δικτατορίας στην ερώρηση. Χρειαζόμαστε μια μέση κατάσταση. Ερώτηση: τι κάνει ένας σκύλος στο διάστημα Απάντηση: διαγράφει μια ελλειπτική πορεία. Ούτε η ηρωϊκή απελπισία της ευθείας, ούτε η λύτρωση του κύκλου. Αυτό το ανάμεσα. Μια μπάσταρδη κίνηση. Η πραγματική μητέρα του ιλίγγου. Ίλιγγος στην πιο βαρειά του μορφή είναι όταν εσύ και ο χρόνος σκυλεύετε την ίδια σκέψη ταυτόχρονα. Ένας ασκημένος αναγνώστης θα μυρίσει στην παραπάνω φράση διάσπαρτο θάνατο. Η έκθεση θανάτου της Λάικας* αναφέρει ότι ο θάνατος προήλθε από ταχυκαρδία λόγω υπερθέμανσης. Αυτό είναι πέρα ως πέρα ψευδές. Κανείς δεν πεθαίνει από ταχυκαρδία. Δεν υπάρχει λέξη ταχυκαρδία. Υπάρχει μόνο χτυποκάρδι. Προβληματίζομαι μέρες ανάμεσα σε χτυποκάρδι και καρδιοχτύπι. Κατέληξα στο εξής συμπέρασμα: χτυποκάρδι γράφουμε εδώ στη γη. Καρδιοχτύπι γράφουμε στο διάστημα. Λόγω έλλειψης βαρύτητας. Ό, τι ξεκινά με χασμουρητό τελειώνει με γάβγισμα Τι κάνει ένας σκύλος στο διάστημα; - Γαβγίζει τ'αστέρια. Κάτι που δεν αναλύεται προς κάτι που δεν αναλύεται. Η τέλεια απόκριση. Ανάμεσα σε δύο μοναξιές. Με δίχως αντίλαλο. Τι άλλο να ζητήσει κανείς
Θα ήταν ίσως τετριμμένο να πω ότι ο Γιάννης Στίγκας γράφει άναρχη ποίηση.Υπό την έννοια ότι αψηφά τους καθωσπρεπισμούς (ναι υπάρχουν και αυτοί στην ποίηση) και γράφει όπως γουστάρει εκείνος και δε δίνει λογαριασμό σε κανέναν.Και πολύ καλά κάνει. Έχω βαρεθεί να διαβάζω άνευρα ποιήματα που ακολουθούν τη φόρμα: Εγώ- ασυνάρτητες εικόνες- φθηνά υπονοούμενα- πάλι Εγώ- άσκοπη αφαίρεση και πάλι αφαίρεση. Εδώ τα πράγματα είναι πιο σοβαρά από όσο η πρώτη ανάγνωση δείχνει. Ο φιλοσοφικός στοχασμός δεν αναλώνεται σε ψευδουπαρξιακά ερωτήματα.Αντιθέτως,χώνει την πένα του στο μεδούλι της ύπαρξης και παίζει μαζί της όπως ένα αγοράκι με τα αυτοκινητάκια του.Ανεπιτήδευτα και μερικές φορές άγαρμπα αλλά αληθινά. Γνωρίζοντας τον τρόπο με τον οποίο ξηλώνονται τα παραμύθια από τη βάση τους και νοηματοδοτούνται σε άλλο επίπεδο. Μεταφυσικό, μεταγνωστικό, μεταηθικό. Πέρα και πίσω και κάτω και πάνω από τον άνθρωπο. Έτσι, τα ποιήματα γίνονται ερωτήσεις και οι ερωτήσεις ποιούν.Έτσι, ο χρόνος εξαπλώνεται και τραβά στο μέλλον τα πάντα. Κι εκεί ανάμεσα στις ημέρες που ξεφυλλίζονται σα σελίδες περιοδικού ο Στίγκας στέκεται Όλος και Κανείς. Όπως αρμόζει σε έναν καλό ποιητή. Αρχίζει το τροπάριό του από ένα χασμουρητό και καθώς χασμουριέται,πάνω στη βαρεμάρα του μας αραδιάζει μερικούς στίχους-σφαίρες που δε λυπούνται το ψαχνό αλλά του δίνουν του άτιμου και καταλαβαίνει .Τι άλλο να ζητήσει κανείς; Και στο ερώτημα :τι γυρεύει ένας σκύλος στο διάστημα, εγώ απαντώ : για να θυμίσει ότι η απαρχή κάθε ενσυνείδητου τρόπου είναι μια υλακή. Αρκεί να ξέρει κανείς να της αλλάζει τα φώτα.
Κώστας Τσιαχρής
ΥΓ. Κρίμα που δεν μπόρεσα να βρω τη ζωντανή απαγγελία του ποιήματος από τον ίδιο τον ποιητή και η οποία μου ανάστησε όποια ανατριχίλα είχε απομείνει μέσα μου
Οι άνθρωποι μιλάνε μιλάνε πολύ σχεδόν μονολογούν Μόλις σηκώσει η γλώσσα τους πανί ορμάνε κατευθείαν στο πέλαγος χωρίς τιμόνι και χωρίς σκοινί Ο μόνος καπετάνιος είναι η σιγουριά τους ότι ξέρουν τα κόλπα των ανέμων ότι τα σκυλόψαρα θα κάνουν τα στραβά μάτια ότι στην κρίσιμη στιγμή θα πεταχτεί ένας Ιησούς και θα προστάξει : κοιμήσου φουρτούνα μιλάνε στίβουν τη λέξη πιο δυνατά και από λεμόνι τρέχει ποτάμι ο ιδρώτας Είναι οι σκέψεις τους που ολημερίς σκάβουν Αφήνουν το στόμα να μιλάει και το μυαλό να βολοδέρνει στα όνειρα Μέχρι να τους σκουντήξει ένα αδιάκριτο γιατί Όταν γεμάτοι έκπληξη αντικρίζουν τις κουβέντες τους Όταν οι κουβέντες τους δίχως κανείς μα κανείς πρώτα να τις δικάσει καταπίνουν από μόνες τους το κώνειο
Ανάμεσα στα δεκάδες αδιάφορα ποιήματα, που άλλα χαριεντίζονται με λεκτικές υπερβολές και άλλα προκαλούν ελαφρό μειδίαμα με την απλοϊκότητά τους, να κι ένα ποίημα που δε χαρίζεται στις λέξεις, αλλά κυριολεκτικά τις γκρεμίζει από τα βάθρα τους και τις ξαναστήνει σε ένα καινούριο δυναμικό περιβάλλον.
Για πόσον καιρό θα παίζουμε ακόμη αυτό το παιχνίδι
με το ένα χέρι ακόμη απαλό κι αδούλευτο
το χέρι που όπως ακουμπάει τη λάσπη
σχηματίζονται αγγεία αγάπης;
Για πόσον καιρό
το άλλο χέρι γαντζωμένο απ'τις καλύτερες στιγμές
μιας αμαρτίας
για πόσον καιρό
θα δίνεται ενέχυρο
στον δισταγμό ;
Ποιο χέρι θα τραβήξει δυνατότερα
το νόημα στη μεριά του;
Προτού μετρήσει ο επόπτης :
Ένα ....δύο....τραβάτε
και τα χείλη γίνουν μια παρένθεση που ξεριζώνει από τα σωθικά της τους κανόνες
μια παρένθεση πιο βρόμικη και υγρή κι από την πιο περπατημένη λέξη
