Ισοκράτης "Περί ειρήνης" 16 : ένα σχέδιο διδακτικής προσέγγισης

ΣΤΟΧΟΙ   ΤΗΣ  ΕΝΟΤΗΤΑΣ

1.       Να  διακρίνουν οι μαθητές   τη θέση  αλλά  και  τη σημασία   της παραγράφου  16   στη   δομή  του  ρητορικού ρόλου

2.       Να  κατανοήσουν το περιεχόμενο  της  πρότασης  ειρήνης που θα διατυπώσει  ο  Ισοκράτης

3.       Να συγκρίνουν την τωρινή άποψη  του ρήτορα  για  την  εξωτερική πολιτική της Αθήνας και  την Ανταλκίδειο ειρήνη   με την αντίστοιχη που διατύπωσε στον Πανηγυρικό λόγο του  το 380 π.Χ. , και να ερμηνεύσουν τη διαφορά

4.       Να αντιληφθούν τα κίνητρα  της πρότασης που διατυπώνει  ο Ισοκράτης [δίκαιον-συμφέρον] και να προβληματιστούν πάνω στη σημασία  των δύο  όρων για την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής ενός κράτους

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ  ΣΤΟΧΟΣ

1.       Να  αντιληφθούν  τη σημασία   των μορίων και των συνδέσμων για  την αποκάλυψη  της  συντακτικής  δομής   ενός  κειμένου

ΜΕΘΟΔΟΣ   ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

·         Ομαδοσυνεργατική   μέθοδος  : Οι  μαθητές  έχουν  χωριστεί  σε ομάδες  των τεσσάρων ατόμων  με συγκεκριμένους  ρόλους :

-Υπεύθυνος  ομάδας / διαμεσολαβητής : διανέμει το υλικό  και  μεταφέρει  τις απορίες  στον υπεύθυνο  καθηγητή

-Συντονιστής : συντονίζει  τη συζήτηση  και ζητά από τα μέλη  να εκφράσουν την άποψή  τους

-Γραμματέας : καταγράφει τις  ιδέες  και  τα συμπεράσματα της ομάδας

-Αναγνώστης /παρουσιαστής : Ανακοινώνει τα αποτελέσματα  της εργασίας ,όταν αυτή ολοκληρωθεί

·         Επαγωγική  μέθοδος  : από τα επιμέρους  στο όλο

ΜΟΡΦΗ  ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

·         Κατευθυνόμενος  διάλογος

ΤΕΧΝΙΚΕΣ  -ΜΕΣΑ 

·         Φυλλάδιο  εργασίας  

·         Σχολικό  βιβλίο

·         Πίνακας 

·         Κείμενο  για συγκριτική μελέτη

ΠΟΡΕΙΑ   ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

1.       Σύνδεση  με τα  προηγούμενα : Με  τη χρήση  ερωτήσεων  επισημαίνονται  από τους  μαθητές  τα  κυριότερα  σημεία  της  προηγούμενης  ενότητας [η  απόφαση  του ρήτορα  να  μιλήσει  ευθαρσώς  και σύμφωνα με  τις πολιτικές  του απόψεις  παρά  το εχθρικό γι’ αυτόν κλίμα ]

2.       Ακολούθως   ο  διδάσκων  ζητεί από τους μαθητές  να παρατηρήσουν τον πλαγιότιτλο   της  ενότητας  και  να σκεφτούν ποιο μέρος του ρητορικού λόγου αποτελεί η παράγραφος  16 . Γίνεται σύντομος σχολιασμός

3.       Οι  μαθητές   έπειτα  δουλεύουν   κατά  ομάδες  των τεσσάρων   ατόμων με βάση  ένα φυλλάδιο  εργασίας  .Αρχικός  στόχος  είναι  να  ανακαλύψουν με  κατευθυνόμενο  τρόπο   και με τη βοήθεια  του διδάσκοντος τη βασική συντακτική δομή  στις δύο   περιόδους  της  ενότητας [τα  ρήματα  και   τα  αντικείμενά  τους  ] .Σημαντική  βοήθεια  θα  τους προσφέρουν οι  σύνδεσμοι και  τα μόρια που επισημαίνονται στο φύλλο εργασίας  από τον διδάσκοντα .

4.       Η επεξεργασία  του κειμένου γίνεται  κατά  περίοδο  .Οι  ομάδες  αφήνονται  να  εντοπίσουν   τα ζητούμενα   σε κάθε  περίοδο  ,και έπειτα   με  τη βοήθεια  των γλωσσικών σχολίων του βιβλίου  και  του  καθηγητή  να  κατανοήσουν  τις  λεπτομέρειες  της πρότασης  του ρήτορα και  την αιτιολόγησή  της

5.       Στη συνέχεια  με τη  βοήθεια  του  καθηγητή  και  τον σχολιασμό των βασικών σημείων    , οι  μαθητές  ερμηνεύουν  πιο  ολοκληρωμένα   το  περιεχόμενο  κάθε  περιόδου:

-προσέχουν την  υπερβολή στην έκφραση «προς άπαντας ανθρώπους»  και  αντιλαμβάνονται με τη βοήθεια  του καθηγητή  ότι ο Ισοκράτης υπήρξε ο σημαντικότερος  εκφραστής της πανελλήνιας  ιδέας

- παρατηρούν το πολυσύνδετο σχήμα ....και Χίους και Ροδίους και..... που δηλώνει την αποφασιστικότητα  με την οποία  διατυπώνει την άποψή του ο ρήτορας  και την αναγκαιότητα να περιληφθούν στη συμφωνία  όλοι  μηδενός εξαιρουμένου

-πληροφορούνται  ότι η  συνθήκη  ειρήνης  την οποία  εδώ  απορρίπτει ο Ισοκράτης ως ανεπαρκή ,προτάθηκε από το κόμμα  του Ευβούλου

-διαπιστώνουν ότι  οι  όροι  που  προτείνει ο Ισοκράτης  είναι αυτοί της Ανταλκιδείου  ειρήνης του 386 π.Χ. 

-συγκρίνουν με  τη βοήθεια  παράλληλου κειμένου [διακειμενικότητα ] την τωρινή στάση  του Ισοκράτη όσον αφορά  την εξωτερική πολιτική της Αθήνας  και την Ανταλκίδειο ειρήνη  ,με  εκείνη που είχε διατυπώσει στον Πανηγυρικό λόγο του [Τα συμπεράσματά  τους  καταγράφονται σε φυλλάδιο εργασίας ,αφού πρώτα  εργαστούν ομαδικά ]

-Παρατηρούν το πολυσύνδετο σχήμα  και στην ανάπτυξη των όρων της συμφωνίας που προτείνει ο Ισοκράτης

-κατανοούν πως ο ρήτορας    δικαιολογεί  την πρότασή του στηριζόμενος  στις έννοιες του δικαίου και του συμφέροντος .Παρατηρούν μάλιστα  ότι το συμφέρον τονίζεται  περισσότερο μπαίνοντας  στο τέλος .Διαβλέπουν επίσης ότι   ο ρήτορας  παρουσιάζει τις δύο έννοιες  ως τα κίνητρα που τον ωθούν στη διατύπωση αυτής της πρότασης [ήθος πομπού]

-με αφορμή αυτό  εγείρεται  συζήτηση ανάμεσα στους μαθητές  για  τη σημασία  των δύο αυτών εννοιών στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής μιας  χώρας .

6.       Προχωρώντας   από τα επιμέρους  στο  όλο , στη σύνθεση καταλήγουμε  στο συμπέρασμα  ότι  ο ρήτορας  παρουσιάζει  αριστοτεχνικά  την πρότασή  του έχοντας  προλειάνει το έδαφος  στις παραγράφους 14-15 και έχοντας δικαιολογήσει το περιεχόμενό της  με  έξυπνο τρόπο [δίκαιον –συμφέρον] , στοχεύοντας και στο συναίσθημα των ακροατών .Ζητούμε τέλος μία συνολική μετάφραση  από κάποιον μαθητή

7.       Δίνονται  εργασίες  στους   μαθητές   για  την επόμενη  φορά

ΕΡΓΑΣΙΕΣ  ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

1.       Υποθέστε  ότι είστε  ένας  αντίπαλος  του Ισοκράτη ρήτορας . Σε ποια στοιχεία της  πρότασης  και της επιχειρηματολογίας  του  Ισοκράτη θα στηριζόσασταν ,ώστε να  δείξετε  την αδυναμία αυτής της πρότασης ;

2.       Αν  ζούσε σήμερα ο  Ισοκράτης   ποια επιχειρήματα  , κατά τη γνώμη σας , θα χρησιμοποιούσε  για την επικράτηση  μιας πραγματικά παγκόσμιας  ειρήνης ;

3.       Αναζητήστε  στο διαδίκτυο  και στο βιβλίο της Ιστορίας  της Α Λυκείου  σύντομες  πληροφορίες  για την πανελλήνια  ιδέα  και για το ρόλο του Ισοκράτη στην προώθησή της

Από τις 2 και 3 να επιλέξετε τη μία

4.       α]συνθήκη : αλλάζοντας  κάθε φορά  την αρχική πρόθεση να σχηματίσετε  πέντε  λέξεις κρατώντας ίδιο το β’  συνθετικό β]αυτόνομος : αλλάζοντας  κάθε φορά  το β’  συνθετικό να σχηματίσετε  πέντε  λέξεις κρατώντας ίδιο το α΄ συνθετικό

Τσιαχρής Κώστας  2013