Ένα τσιγάρο-στίχος : Λίγες σκέψεις με αφορμή τη συναυλία του Σωκράτη Μάλαμα στην ΕΡΤ

 

  Ζω σε μια χώρα στην οποία οι καλλιτέχνες που θα έπρεπε να δοξάζονται και να βρίσκονται καθημερινά στις επάλξεις των περιοδικών , των δελτίων ειδήσεων και των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών , καταδικάζονται σε ένα συνεχές μαύρο ,σε μιαν ακατανόητη αφάνεια . Δε θα συμμεριστώ απόλυτα την άποψη ορισμένων που υποστηρίζουν ότι για όλο αυτό το απαράδεκτο φαινόμενο ευθύνεται αποκλειστικά η ελαφρότητα στις επιλογές των πολιτών , κάτι που με τη σειρά του απορρέει από το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος αυτών δεν έχει λάβει την απαιτούμενη καλλιτεχνική αγωγή . Αισθάνομαι ότι αυτός ο οστρακισμών των ποιοτικών δημιουργών είναι περισσότερο ζήτημα πολιτικό ,ζήτημα χάραξης μιας συγκεκριμένης στρατηγικής για τη διαμόρφωση ακίνδυνων και προβλέψιμων πολιτών ,εσωτερικά τυφλών και συναισθηματικά στεγνών .Κι αυτό γιατί η αληθινή τέχνη , πέρα από τις άλλες λειτουργίες της , τρέφει τη θέληση του ανθρώπου να αντιστέκεται και να ξεσκουριάζει τα όπλα της ψυχής του , έτσι ώστε να γίνονται ξανά λαμπερά κι έτοιμα προς χρήση . 

     Κι όσο κι αν η ευθύνη του καθενός μας για την αδράνειά του απέναντι στην αφλογιστία της ψυχής του είναι μεγάλη , βαρύτερη ευθύνη φέρει εκείνη η πολιτεία που εγκαταλείπει την αισθητική καλλιέργεια των πολιτών της στα χέρια αδίστακτων κερδοσκόπων της ενημέρωσης και του θεάματος ,οι οποίοι αντιμετωπίζουν την τέχνη ως πραμάτεια που πρέπει να πουληθεί με το μεγαλύτερο κέρδος .Όταν λοιπόν μια πολιτεία αποδυναμώνει τη δημόσια ραδιοτηλεόραση ,όταν ζυγίζει τα αγαθά της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας των πολιτών της με το καντάρι της θεαματικότητας ,όταν εισάγει τη λογική του μάρκετινγκ σε πράγματα που εξ ορισμού δε γίνεται να πουληθούν και να ξεπουληθούν , όταν στο όνομα της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών ο τύπος μετατρέπεται με την ανοχή της πολιτείας σε χώρο άσκησης ιδεολογικής και αισθητικής προπαγάνδας , τότε αναπόφευκτα μια μεγάλη μερίδα πολιτών γίνεται ευάλωτη .Πως να το κάνουμε , είναι δύσκολο όταν βομβαρδίζεσαι από δεκάδες πηγές με την εντύπωση ότι το ελληνικό τραγούδι είναι αυτό της μεγάλης πίστας με τα γαρύφαλλα και τ' αστραφτερά επώνυμα κοστουμάκια των τραγουδιστών , να πιστέψεις το αντίθετο .

      Κάπως έτσι λοιπόν έχουμε φτάσει στο σημείο να αποθεώνουμε , ειδικά οι νεώτερες γενιές , ασήμαντα μηδενικά και να βάζουμε στο περιθώριο δημιουργούς που αποτελούν και θα αποτελέσουν για τις επόμενες γενιές το μάλαμα της εποχής μας . Ένας τέτοιος σπουδαίος δημιουργός είναι ο Σωκράτης Μάλαμας , ένας από τους λίγους που συνεχίζουν να καθαρίζουν τα όπλα της τέχνης τους και να τα προστατεύουν από την αφλογιστία των ημερών μας . Έτυχε να τον δω σήμερα στη συναυλία στο προαύλιο της ΕΡΤ και να συνειδητοποιήσω πόσο μοναδικός και υπέροχος είναι .Ένα αγρίμι που εξακολουθεί αντιστέκεται στη ρηχότητα και να μη θυσιάζει την καλλιτεχνική του ιδιαιτερότητα στο βωμό του εμπορίου . Στεκόταν εκεί όπως ακριβώς στέκεται και στη ζωή του : απέριττος , γνήσια αρρενωπός , δωρικός , με τη λάμψη της έκστασης μέσα στα μάτια του , απόλυτα λαϊκός αλλά την ίδια στιγμή και απόμακρος [καταφέρνοντας να συνδυάσει αυτή τη θαυμαστή ισορροπία που πρέπει να χαρακτηρίζει τον Έλληνα καλλιτέχνη ], με το σκοτάδι να κυνηγάει το φως στο πρόσωπό του , με το τσιγάρο -στίχο του "μια ρουφηξιά είν' η ζωή " , με την ποίηση κρεμασμένη στα χείλη του , με τα φαντάσματα του Τσιτσάνη και του Βαμβακάρη να του γνέφουν μάγκικα , με το βάρος της φωνής του να πιέζει το στήθος μας , με τα δάχτυλά του κολλημένα στις καμπύλες της κιθάρας του . Το κοινό βέβαια τον αντάμειψε με την παρουσία και το θερμό χειροκρότημά του ,αλλά το ερώτημα παραμένει . Πως γίνεται μια χώρα που θέλει να υπερηφανεύεται για τα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά θαύματα του παρελθόντος της ,να μην προβάλλει εκείνα τα στοιχεία του παρόντος που αγγίζουν αυτά τα θαύματα ; Γιατί μπορεί ο Μάλαμας να έχει ένα πιστό και αφοσιωμένο σ'αυτόν κοινό που τον ακολουθεί όλα αυτά τα χρόνια της δημιουργικής του πορείας , αλλά παραμένει πολύ μικρό μπροστά στην εμβέλεια που θα έπρεπε να έχει η παρουσία του . 

        Με άλλα λόγια , δε γίνεται να βλέπει κανείς στα εξώφυλλα ακόμη και σοβαρών περιοδικών ή στις εκπομπές δήθεν σοβαρών δημοσιογράφων νάνους οι οποίοι προβάλλονται ως γίγαντες και οι αληθινοί γίγαντες να θάβονται κάτω από τόνους λήθης . Όσοι λοιπόν αισθανόμαστε ότι το βάρος αυτών των ανθρώπων είναι αδύνατον να εκληφθεί ως μία απλή υπενθύμιση ότι πέρα από την τέχνη του συρμού υπάρχει και η άλλη τέχνη , οφείλουμε να αποκαθιστούμε την αληθινή τάξη των πραγμάτων .Έστω κι αν η φωνή μας χάνεται μέσα στις κραυγές των εκπροσώπων του μάρκετινγκ.

Κώστας  Τσιαχρής

40 χρόνια από τον ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΩΤΙΚΟ του ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΗ

    Σχεδόν  σαράντα  χρόνια  έχουν περάσει  από την ηχογράφηση  και την κυκλοφορία  του  σημαντικότερου  ίσως  δίσκου   ελληνικής  μουσικής μετά  το  1950 . Ο  "Μεγάλος  ερωτικός"  του  Χατζιδάκι γράφτηκε   στο  χρονικό  διάστημα  από τον  Ιούνιο  μέχρι  τον Οκτώβρη  του  1972 στην  Αθήνα  και  στη Νέα  Υόρκη .Η  ηχογράφηση  έγινε  στο  στούντιο  της   Columbia  το   φθινόπωρο  του  72  . Στον "Μεγάλο  Ερωτικό"  ο  Χατζιδάκις  συναντά   την  ποίηση  και  διαλέγεται  καλλιτεχνικά και   διαισθητικά  με  ορισμένες  από τις  σημαντικότερες  ποιητικές   φιγούρες  της  ελληνικής  ,και όχι μόνο,  λογοτεχνικής    παράδοσης .Ο  Ελύτης , ο  Καβάφης , ο  Σολωμός ,ο   Ευριπίδης , η  Σαπφώ , ο  Σολομώντας , η  Μυρτιώτισσα ,ο   Λόρκα  θαρρείς  ότι  γδύνονται  τα  δεσμά  του  χρόνου  και  του  τόπου   και  ενώνουν τις  ποιητικές  τους  φλέβες  σ' ένα  μεγάλο  λυρικό  ποτάμι  που  σαρώνει  το  μυαλό  και την καρδιά,  σαν το Σαπφικό  έρωτα που  λυσσομανά  πάνω στους δρυς .

      Μ' έναν τρόπο λοιπόν  μαγικό   η  ποίηση  μεταστοιχειώνεται σε  νότες καθάριες , τρυφερές , ονειρικές , απέριττες ,ελληνικές [ό,τι μπορεί  να σημαίνει  αυτή η λέξη ]. Το  λαϊκό  και το έντεχνο  στοιχείο   χάνουν  εδώ την αυθυπαρξία  τους  και   συμπλέκονται  με τέτοιο  τρόπο  που  δίνουν μιαν  αποστομωτική απάντηση  σε όλους  εκείνους τους δημιουργούς  που  πιστεύουν ότι η καλλιτεχνική  ποιότητα  σε ένα  έργο   εξασφαλίζεται  μόνο με την  εκκεντρικότητα και  τον ελιτισμό . Τα  τραγούδια  είναι  με τέτοιο  τρόπο  τοποθετημένα  στο δίσκο ώστε  στο τέλος  να  δίνεται  η εντύπωση  ότι   ο  ακροατής  συμμετείχε  κι ο ίδιος  σε μία αλλόκοτη  λιτανεία  προς  τιμήν της  δυνατότερης    ανθρώπινης έκφρασης  , τον Έρωτα .Γιατί   εδώ  αυτό  που υμνείται  μέσα  από  αυτή  τη  διαδρομή  στα  ποιητικά  χείλη  τόσων σπουδαίων  δημιουργών  είναι  η   αδυναμία  του  ανθρώπου  μπροστά  στο μέγα  μυστήριο  του Έρωτα. Απ' αυτή λοιπόν την άποψη   το έργο  αποκτά  το  νόημα  που ο δημιουργός  του θέλει να του  δώσει , αν ακουστεί  ολόκληρο , από  την "πρώτη  σταγόνα  της βροχής"   μέχρι  και  τη συμπλοκή  του  Έρωτα  με το άλλο παντοδύναμο  στοιχείο  της ανθρώπινης  φύσης ,τον  θάνατο , στον επίλογο  του δίσκου "Κραταιά  ως θάνατος αγάπη". Εκεί πλέον  οργασμός και φθορά  συνενώνονται   σε  ένα   αρχέγονο  συστατικό  που  αποδίδει  στην τέχνη την καθαρτήρια λειτουργία της .

      Οι  ερμηνευτές  που επέλεξε  ο  Χατζιδάκις   τιμούν  με τον πλέον έντιμο τρόπο την  ιδιότητά  τους . Ο  Δημήτρης  Ψαριανός δωρικός , τρυφερός  και  βαθιά  ερωτικός .Η Φλέρυ  Νταντωνάκη  με  ένα  απίστευτο  εσωτερικό  πάθος  στη φωνή της , μια ιέρεια  που  βαδίζει  μέσα  στο  σκοτάδι  της ανθρώπινης  ψυχής  κρατώντας  στα χέρια  της  για  κεράκι  τη μουσική  και το θαύμα . Όσον  αφορά  τις  μουσικές   επιρροές  του Χατζιδάκι  , όλη  η   ελληνική  λαϊκή  μουσική  παράδοση   βυθίζεται   μέσα  στο προσωπικό   ύφος  του δημιουργού  και  αναδύεται  καινούργια και λαμπερή . Ακούγοντας  λοιπόν  μετά   από σαράντα  χρόνια   αυτό το αριστούργημα ,καταλαβαίνει κανείς ότι  η  αθανασία  χαρίζεται  στον καλλιτέχνη   μέσα από την ικανότητά  του  να μεταπλάθει  τα πάντα  σε διαχρονικό  έρωτα .Και τούτο δω το έργο κι ο  δημιουργός του ανήκουν απόλυτα  εκεί . Στα άστρα της ψυχής μας......

Τσιαχρής  Κώστας